DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU
ATTENTİON DEFİCİT HYPERACTİVİTY DİSORDER
ESKİŞEHİR DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU
Eskişehir’de çocuklarda ve ergenlerde görülen dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu konusunda daha ayrıntılı bir şekilde bilgi edinmek, hangi uzmanlardan nasıl yardım alabileceğinizi öğrenmek isterseniz, Dikkat Eksikliği Ve Hiperaktivite Bozukluğu - Attention Deficit Hyperactivity Disorder konusunda uzmanlaşmış bilimsel psikoloji uygulamalarıyla hizmet veren uzman psikologlarımızın hazırladığı yazımızı inceleyebilirsiniz.
Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) dikkat, konsantrasyon haraketli olma hali ve dürtü kontrolünün eşlik ettiği ve çocukluk döneminde sık karşılaşılan nörogelişimsel bir bozukluktur.
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu kişinin duygusal sosyal ve bilişsel alanlarda sıkıntı yaşamasına neden olur. Topluma getirdiği problemlerle beraber bireyin aile ve sosyal ilişkilerinde de akademik başarısını ve özgüvenini olumsuz etkiler. Ömür boyu devam eden bir bozukluk türü olduğu için semptomların gelişim dönmelerine göre kendine has izleri görülmektedir. Bireyin yaşam kalitesi, kişiler arası ilişkiler ve meslek hayatı üstünde olumsuz etkileri eğer tedavi edilmezse ömür boyu sürebilmektedir. Ders çalışma ve odaklanmada zorlanma, organize olamama, unutkanlık, dikkatini sürdürmede zorlanma, hiperaktivite belirtileri ve dürtüsellik ile birlikte ortaya çıkabilmektedir.
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu üç yaş döneminde semptomlarını göstermeye başlar, ilkokul yılları ile birlikte tanı konulabilir. Dikkat dağınıklığı hiperaktivite bozukluğu olan çocuklar sosyal ilişkide zorlantı, akran ilişkilerinde sorunlar ve agresyonunu kontrol edememe gibi sıkıntılar yaşamaktadırlar.
Dikkat Eksikliği Ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) Nedir ?
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, bireyin yaş ve gelişim düzeyine uygun olmayan aşırı hareketlilik, isteklerini erteleyememe (dürtüşellik), ve dikkat sorunlarıyla kendini gösteren, akademik başarıyı olumsuz yönde etkileyen gelişimsel bir bozukluktur. "Yerinde durmayan”, ”düşünmeden davranan”, ”dalgın, unutkan” gibi sıfatlarla anılan çocuklardır. Bu davranışlar bütün çocuklarda zaman zaman görülebilen durumlar olduğundan tanı koyulması için yeterli bilgi birikimine sahip uzmanların yardımı gerekir.
Dikkat Eksikliği Ve Hiperaktivite Bozukluğu Nedenleri Nelerdir?
İlk kez 1845 yılında tanılanan ve her sene hakkında yüzlerce araştırılma yapılan bu bozukluğun; anne-babanın yetiştirme biçimi sonucu olmayan. kalıtsal özelliklerin ağır bastığı bir durum olduğu açıkça söylenebilir. Yine de kalıtsal özellikler dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunu tamamen açıklamaz.
Doğum öncesi nedenler:
• Alkol kullanımı
• Sigara kullanımı
• İlaç kullanımı
• Kimyasal zehirler
Doğum anı ve sonrası nedenler:
• Erken doğum
• Zor doğum
• Düşük doğum ağırlığı
• Kimyasal zehirler
Dikkat Eksikliği Ve Hiperaktivite Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?
Halk arasında çok hareketli görülen her çocuk "hiperaktif" olarak anılmakladır. Bu kesinlikle doğru bir yargı değildir, Öncelikle bilmelisiniz ki aşağıda listedeki belirlilerin davranışların bir veya daha fazlasını gösteren her çocuk dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu değildir, Her çocuk zaman zaman bu tip davranışlar gösterebilir. Fakat dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocuklar çevreye verdikleri tepkiler açısından diğer çocuklardan ayrılır.
Bir çocukta, gençte veya erişkinde dikkat eksikliği veya hiperarkitive bozukluğunun var olduğundan söz edebilmek için, bu belirtilerin yedi yaşından önce otlaya çıkması, davranışların çoğunu en az 6 ay süreyle göstermiş olması ve bu belirtilerin günlük yaşam etkileyecek boyutta olması gerekmektedir.
Doğmadan önce anne rahminde alışılmadık şekilde hareketlidir, çok fazla ağlayan ve uyku düzeni bozuk olan güç bebeklerdir. Aşırı hareketlidirler. Sürekli konuşur, bağırır, başkalarını yaptığı işten alıkoyarlar, karşısındakini dinlemez ve konuyla alakasız şeylerden bahsederler.
Çocuklarda Dikkat Eksikliğinin Dokuz Belirtisi Ön Plana Çıkmaktadır.
1. Bir işe dikkatini vermekte zorlanırlar ya da okulda ödevlerin de dikkatsizce hatalar yaparlar. Öğretmenler dikkatsiz çalışmalarından yakınır. Bir görevi tamamlamak için çok fazla zamana ihtiyaç duyarlar sınavlarda iyi bildiği soruları bile yanlış yapabilirler. Zor soruları çözüp bazı sorularda hata yaparlar, sınav kağıdının bir tarafını görüp başka tarafını fark etmeyebilirler.
2. Sorumlulukları ve oyunlar sırasında; dikkatini sürdürmekte zorlanabilirler bu durum çocuğun ilgi odağında ki bir görevse ya da hoşlandığı oyun oynuyorsa dikkat sorunu olsa da dikkatini daha uzun süre sürdürebilmesi mümkündür. İlgisini çekmeyen konularda dikkatini sürdüremez ödev başında dikkatini sürdüremez oyun oynarken uzun süre dikkatini sürdüremez çabuk dikkati dağılır. Dikkatin dağılmasını önlemek için yanında bir yetişkin oturmasına ihtiyaç duyar. Çabucak sıkılır.
3. Onunla konuşurken sanki dinlemiyormuş gibi görünür etrafındaki yetişkinlere ve ebeveynleri onun dinlemediğinden yakınırlar. Dalgındırlar sürekli yüksek sesle söylediğinde göz teması kurabilirler. Ebeveynler defalarca aynı şeyi tekrarladıklarından şikâyet ederler. Verilen komutları bazen tekrar etmesini isteyebilir.
4. Okulda ya da evde verilen görevleri yönergeleri takip etmekte zorluk yaşar. Başladığı işi bitiremez ve birden çok adımda yapılacak görevleri tamamlayamaz. Ödevlerini bitiremez ödevini bitirmek için çok fazla yapılanmaya ihtiyaç duyar.
5. Görev ve sorumluluklarını düzenlemekte zorlanır. İşleri rastgele karışık yapar. Odası masası eşyaları dağınıktır. Zamanında hazırlanamaz geç kalır.
6. Uzun süre zihinsel çaba gerektirecek işleri yapmaktan uzak durur yapmak istemez. Ev ödevi yapmayı sevmez sıkıcı ve zor ödevleri son dakikaya bırakır, önce eğlenceli olan şeyleri yapar. Yoğun dikkat gerektiren konuları sevmez zihinsel çaba gerektirdiği için kitap okumayı sevmez.
7. Eşyalarını kaybeder, kıyafet, ajanda, beden eğitim eşyalarını, beslenme çantasını, kalemini silgisini, evde eşya aramaya çok fazla zaman harcar. O yüzden eşyalarının yerinin değişmesinden hiç hoşlanmaz.
8. Çevresindeki uyaranlarla dikkati kolayca dağılır, sınıftayken pencereden bakar etraftaki seslerden hareketten dolayı hemen dikkati dağılabilir. Dikkati dağıldıktan sonra tekrar işe dönmekte zorlanır.
9. Günlük etkinliklerde unutkandır ve içinde yapması gereken şeyleri kendiliğinden yapamaz. Çok sık hatırlatmaya ihtiyaç duyar, bir görevi yaparken yarısında ne yapacağını unutur, okula giderken götürmesi gereken malzemeleri unutur. Okuldan eve getirmesi gereken eşyaları unutur.
Bilişsel Gelişim Özellikleri:
• Zekaları normal ya da normalin üstünde olmasına rağmen dikkatleri çok kısa süreli Ve çabuk dağıldıkları için genellikle öğrenme problemleri yaşamaktadırlar.
• Genellikle başladıkları işi sonlandırmada güçlük çekerler.
• Devamlı dikkat ve emek isteyen işlerde çalışmak istemezler.
• Dikkatlerini uygun olarak ortama yönlendirmede zorluk yaşamaktadırlar,
• Çalışmalarını plansız, düzensiz ve karmakarışık bir biçimde sürdürürler.
• Günlük işlerinde genellikle unutkandırlar. Randevularını, beslenme saatini, eşyalarını, öğretmenin aileye gönderdiği mesajları vb. sıklıkla unutabilmektedirler,
• Okuma ve yazma becerilerinde sıkıntılar yaşayabilmektedirler,
Bu çocukların bellek işleyişinde güçlükleri vardır. Belleğe ilişkin asıl sorun, söylenen sözün çocuğun dikkat alanına girmemesi nedeniyle öğrenmede yetersizlik yaşanmasıdır. Aileler öğretmenler sıklıkla bu çocukların unutkanlıklarından yakınmaktadırlar. Bellek sorunları özellikle çocuklardan bir şey yapmaları istendiğinde ya da birkaç yönerge aynı anda verildiğinde yaşanır.
Motor Gelişim Özellikleri
Bazı dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocukların motor koordinasyonu zayıf olabilmektedir. dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocukların çoğu ince motor becerisi gerektiren işlerde özellikle yazı yazmada zorluk yaşarlar.
Sosyal ve Duygusal Gelişim Özellikleri
Diğer öğrenme alanlarında olduğu gibi dikkat sürelerinin kısa olması sonucu sosyal alanda da(arkadaş bulma, birlikte oyun oynama gibi) öğrenme ve uyum sorunu yaşarlar. Topluma uyum açısından baktığımızda da yönergelere uyma kısıtlı olduğu için kuralları anlama ve uygulamada zorluk yaşarlar, bu da onları toplumda uyumsuz bireyler haline getirmektedir, Muhakeme konuşunda sıkıntı çektikleri için çoğu kez olası sonuçları düşünmeden kendini fiziksel olarak tehlikeye atabilirler, Eşyaları düzensizdir ve sık sık kaybederler.
Dil ve Konuşma Özellikleri
Konuşurken ses ve sözcük atlamaları görülebilir.
DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU TEDAVİSİ
Tedavisi için doktor, aile ve okul arasında iş birliğine ihtiyaç vardır. Her çocuk için yaşam alanı, öncelikler ve ailenin imkanları doğrultusunda tedavi planlanır. Çocuğu incitmeden güçlükleri hakkında bilgi vermek, tedavide onay ve desteğini sağlamak önceliklidir.
Davranışçı yöntemlerde, ilaç ve eğitim birbirine paralel olarak uygulanır. Her çocukta ilaç kullanmak şart değildir. Gerekli vakalarda aileler ilaç kullanımı konusunda suçluluk ve kararsızlık gösterdiklerinden; bu durum bazen tedavinin gecikmesine, sorunların büyümesine, çocuğun aralanması veya etrafın etkilenmesine neden olmaktadır. İlaçlar doktor kontrolünde kullanıldığından kesinlikle ciddi bir yan etkiye ve bağımlılığa neden olmaz. Ne kadar erken değerlendirilip üzerinde durulursa akademik güçlükler, hırçınlık, mutsuzluk gibi ikincil problemlerin gelişmesi 0 kadar engellenebilir. Toplum ve okul hayatındaki yanlış bilgiler nedeniyle. çocukların bu tanı ile dışlanmasına yönelik korkular erken değerIendirmelere engel olmaktadır. Gün geçtikçe okullarda ve toplumda, bu güçlüğü yaşayan çocuklar artık doğru tanınmakta; "yaratıcı, enerjik, çabuk karar veren, pratik, hazır cevap coşkulu” yönlerini öne çıkaracak şekilde aramızda. kendine güvenen, kendileri ve çevreyle barışık, üretken bireyler olmaları kapısı aralanmaktadır.
Her çocuk birbirinden farklı olduğu gibi her dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olgusu da birbirinden farklıdır. Tanı sonrası tedaviye geçiş sürecinde ayrıntılı ve mümkün olduğunca çok kaynaktan bilgi toplamak, çocuğun özelliklerinin daha iyi belirlenmesi ve en iyi tedavi yönteminin uygulanabilmesi için çok gereklidir. Bu nedenle ilgili kişilere çocuğunuzla ilgili bütün sorunları saklamadan anlatmalısınız.
Tedavi tek yönlü değil. doktor aile ve okul iş birliği ile yürütülmelidir. Tedavi bütün yönleriyle birlikte çocuğun öncelikli ihtiyaçları ve ailenin imkanları doğrultusunda planlanır. Bu sırada çocuk da kendi durumu hakkında bilgilendirilmeli, tedavi için onay ve desteği alınmalıdır. Genellikle ilaç tedavisi ve eğitim birbirine paralel olarak uygulanır.
İlaç tedavisi bazı aileler tarafından (suçluluk ve kararsızlık duyguları içinde olanlar) geciktirilmektedir. Bunun sonucunda var olan problemler daha da büyümekte, çocuk ve çevresi olumsuz yönde etkilenmektedir, İlaçlar doktor kontrolünde kullanıldığından kesinlikle ciddi bir yan etkiye ve bağımlılığa neden olmaz. İlaç tedavisine ne kadar erken başlanırsa akademik güçlükler, hırçınlık, mutsuzluk gibi ikincil problemler de o kadar erken çözülmeye başlanabilir.
DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU EĞİTİMİ
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocuklarda dikkat faktöründe bozukluk olduğu için okul ortamında, özellikle yeni materyalleri öğrenmekte güçlük çeker. bu yüzden okul eğitimine ek olarak özel eğitim ve sosyal beceri eğitimi verilmesi gerekmektedir.
Özel eğitim çocuğun dikkatini arttırıcı egzersizlerin yapıldığı ortamdır, dikkat eksikliği olan çocuklara derslerinin yanı sıra görsel ve işitsel dikkatlerinin arttırılmasına yönelik egzersizler yapılmalıdır bu sayede çocuk dikkatini nasıl toplayabileceğini öğrenir, Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocuğun alacağı bu özel eğitim, çocuğa özel bireysel bir program çerçevesinde hazırlanmalıdır. Öncelikle belli zeka ve dikkat testleriyle çocuğun becerileri seviyesi ölçülmelidir. Zayıf güçlü yönler tespit edildikten sonra dikkat arttırıcı egzersizler hem görsel hem işitsel dikkatini destekleyen çalışmalar dikkat süresini arttırma dikkatini odaklama gibi yapılabilecek birçok çalışmalar vardır. Bunlar dikkati odaklama ve dikkat süresini arttırma açısından oldukça faydalıdır.
Sosyal beceri eğitimi dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu yaşayan çocuklarda oldukça faydalıdır. Sosyal beceriler çocuğun topluma uyum sağlamasını içinde bulunduğu gruba uygun davranışlar sergilemesini kendisini uygun bir şekilde ifade etmesini sağlayan becerilerdir. Sosyal beceri eğitimi, çocukların isteklerini erteleyebilmesini, girdiği grup içinde ki kurallara uymayı arkadaşlarıyla iyi geçinmeyi okulda uyumlu davranmayı, sırasını beklemeyi, kendisini agresif veya dürtüsel olmadan ifade edebilmeyi öğrenmesi açısından önemlidir.
DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU BULUNAN ÇOCUKLARIN ANNE BABALARI İÇİN ÖNERİLER
Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olan bir çocukla yaşamın zorlukları vardır. Bu zorluklarla baş etmenin ilk adımı çocuğunuzun durumunu kabul etmektir. Çocuğunuzun sizi rahatsız eden şeyleri isteyerek yapmadığını. tedavinin amacının onu ortadan kaldırmak değil, kontrol etmek olduğunu anlamanız gerekir.
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocukların diğer çocuklardan daha fazla takibe ve disipline gereksinimi vardır, Ders çalışılan mekânın dağınık olması, fazla eşya bulunması, zaten dikkat süresi kısa olan çocuğun dikkatini daha fazla dağıtır. Ders çalışırken kimi çocuklara göre 20 dakikada, kimi çocuklara göre ise 30 dakikada bir ara vererek hem çocuğun gereksinimini gidermiş hem de otoritenizi korumuş olursunuz.
Aşırı hareketlilikleri kontrol edilmelidir. Onları başkalarıyla kıyaslama ve örnek gösterme işe yaramaz, Enerjisini boşaltabileceği etkinlikler çocuğun hayatında devreye sokulmalıdır,
Spor ve sanat aktiviteleri çocuğunuzun olumlu gelişimini sağlar. Çocuğun yatma, yeme, ders çalışma saatleri belirli, düzenli ve yaşına uygun olmalıdır.
Kurallara uymada zorluk çekerler ancak açık, net, kesin, tutarlı ve uygulanabilir kurallara ihtiyaç duyarlar, eğer yapması gereken şeyleri yapmazsa, kazanmış olduğu güzel şeyleri kaybedeceğini söyleyin.
• Kurallar koyduğunuz zaman bunların çok spesifik olmasına dikkat edin ve onları yazıp asın.
• Ödülleriniz çocuk için anlamlı ve güçlü ödüller olsun.
• Sık sık geri bildirim verin, çocuğunuza onun ne yaptığının farkında olduğunuzu gösterin.
• Çocuğunuza beklentileri ve planları konusunda yardım edin.
• Çocuğunuzun iyi günleri olabileceği gibi kötü günleri de olabileceğini göz önünde bulundurun.
• Olumsuzluklar, yapamadığı şeyler ve cezalar hakkında odaklanmaktan ziyade olumlular üzerinde odaklanın.
• Bir karakter sorunuyla değil biyolojik bir sorunla mücadele etmekte olduğunuzu daima akılda tutun.
• Çok konuşup nasihat vermeyin, davranışlarınız daha öğretici olacaktır.
• Espri anlayışınızı kaybetmeyin ve sabırlı olun.
• Kendiniz ve çocuğunuza karşı hoşgörülü olun. Bu işte birliktesiniz ve elinizden geleni yapıyorsunuz.
Eskişehir’de çocuklarda ve ergenlerde görülen dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu konusunda daha ayrıntılı bir şekilde konuşmak, size nasıl yardımcı olabileceğimizi öğrenmek isterseniz, Dikkat Eksikliği Ve Hiperaktivite Bozukluğu - Attention Deficit Hyperactivity Disorder konusunda uzmanlaşmış bilimsel psikoloji uygulamalarıyla hizmet veren uzman psikologlarımızla görüşebilirsiniz.
